BİR OSMANLI MÜZECİSİ VE ARKEOLOĞU: OSMAN HAMDİ BEY

Özet

Osmanlı Devleti son dönemlerinde gelişmeleri takip etmek maksadıyla Avrupa’nın çeşitli ülkelerine öğrenciler gönderilmiştir. İbrahim Edhem Paşa, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’ya eğitim için gönderdiği ilk öğrenciler arasında olup bir dönem nazırlık, sadrazamlık gibi üst makamlarda görev almış aydın biridir. Oğlu Osman Hamdi’yi de iyi bir eğitim alması amacıyla Fransa’ya göndermiştir. Türk Ressam olarak bilinen Osman Hamdi Bey, bürokrasi, diplomasi, sanat, arkeoloji gibi birçok farklı alanda çalışmalar yapmış; ülkesini sanat, arkeoloji, tarih alanlarında ileriye taşımak için çaba göstermiş önemli bir şahsiyettir. Osman Hamdi, Fransa’da hukuk eğitimi alırken bir yandan sergileri ve  müzeleri ziyaret etmiştir. Resim ve arkeolojiye olan ilgisi sonucu Paris Güzel Sanatlar Okulu’na kaydolmuştur. Burada dönemin önemli sanatçılarından aldığı sanat derslerinin yanı sıra arkeoloji ve asar-ı atika dersleri almıştır. Avrupa’nın bu alanlarda ne kadar bilinçli ve sistemli olduklarını görmüş, ülkesine döndüğünde bu bilinci oluşturmak için çeşitli çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmaların başında yapılan kazıların başında bizzat bulunması, eski eserlerin yurtdışına kaçırılmasına engel olmak amacıyla çıkartılmasına vesile olduğu Asar-ı Atika Nizamnamesi ve inşa ettirdiği Osmanlı’nın ilk güzel sanatlar okulu olan Sanayi-i Nefise Mektebi gelmektedir. Avrupa’da aldığı eğitimi kendi topraklarına getirmek amacıyla açtırdığı güzel sanatlar okulunda önemli mimar ve sanatçılar tarafından öğrenciler yetiştirilmiştir. Osman Hamdi Bey müze müdürü olduktan sonra sahaya inmiş arkeolojik kazı çalışmalarına başkanlık etmiştir. Kendisi ilk Türk arkeolog unvanının da sahibidir. Bu çalışmada Osman Hamdi Bey’in müzecilik ve arkeoloji alanlarına katkıları ele alınmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinden dokümantasyon tekniği ile hazırlanan bu makalede Osmanlı son dönemi aydın şahsiyetlerinden Osman Hamdi Bey farklı yönleriyle tanıtılmış ve çalışmalarının Türk müzeciliği ve arkeolojisi için önemi açıklanmıştır.