ÖZGÜR İRADE VE DETERMİNİZM: İNSAN KARARLARININ FELSEFİ TEMELİ

Özet

Özgür irade ve determinizm, felsefenin en köklü ve tartışmalı konularından biridir. Özgür iradenin varlığı, bireylerin kendi eylemlerinden sorumlu olup olamayacağı sorusunu gündeme getirirken; determinizm, evrendeki tüm olayların neden-sonuç ilişkileri çerçevesinde zorunlu olarak gerçekleştiğini savunur. Bu bağlamda, insan kararlarının ne ölçüde özgür olduğu sorusu, hem felsefi hem bilimsel yaklaşımlarla ele alınmıştır.

Bu çalışma, özgür irade ve determinizm arasındaki felsefi çatışmayı literatür taraması yöntemiyle incelemektedir. Antik çağlardan modern döneme kadar bu iki kavram arasındaki ilişki, etik, metafizik ve bilimsel bağlamlarda değerlendirilmektedir. Epikür, Stoacılar, Kant, Hume ve Schopenhauer gibi filozofların görüşleri ele alınmış; ayrıca nörobilim ve çağdaş etik tartışmalarındaki yeni yaklaşımlar incelenmiştir. Literatürde, özgür iradenin varlığını savunan yaklaşımlar ile determinizmin kesinliğini öne süren görüşler arasındaki temel farklılıklar ortaya konmuştur. Sonuç olarak, özgür irade ve determinizm arasındaki bu felsefi çatışmanın, insan kararlarının anlamı ve ahlaki sorumluluk bağlamındaki önemini koruduğu görülmüştür. Bu tartışmaların, günümüz bilim ve felsefe dünyasında yeni ufuklar açtığı vurgulanmıştır.