KENTSEL DÖNÜŞÜMÜN TOPLUMSAL YAPIYA ETKİLERİ: İSTANBUL ALİBEYKÖY MAHALLESİ ÖRNEĞİ

Özet

Günümüzde kırsal toplumsal yapıların sayısının azaldığı ve kentsel yapıların sayılarının her geçen gün daha da arttığı bilinmektedir. Kentler ise zamanla çeşitli sebeplerden ötürü yenilenmeye ihtiyaç duymaktadır. Şehirlerin tarih sahnesinde çöküntüye maruz kalmış eski şehir içi bölgelerinin yıkılıp yeniden inşa edilmesi veya yenilenmesi yeni bir olgu değildir. Farklı zamanlarda ve farklı sebeplerle uygulanan kentsel yeniden yapılanmalar şehirlerin mekânsal ve sosyal gelişimine etki eden ekonomik, siyasi ve kültürel nedenlerle oldukça fazla değişkenler neticesinde gerçekleşmiştir. Yalnızca sosyal ihtiyaçlar için değil, savaşlar ve doğal afetler gibi olağan olmayan gelişmeler nedeniyle gerçekleşen dönüşümler, çok faktörlü uygulamaların izlerini içermiştir. Kentsel dönüşüm, en temel anlamıyla kentsel alanların mevcut durumlarından başka bir şekle girmesi, başka bir durum haline geçmesidir. Bu çalışmada kentsel dönüşümün topluma olan etkileri İstanbul’un Eyüp Sultan İlçesinde gerçekleşen kentsel dönüşüm projesi üzerinden ele alınmaktadır. Çalışmanın amacı kentsel dönüşüm alanlarındaki sosyolojik değişimlerin incelenmesi, bu ve benzeri alanlardaki ortaya çıkan toplumsal problemlerin tespit edilmesi, kentsel dönüşüm öncesi ve sonrasına ilişkin yaşanan değişmeler ve İstanbul’da gerçekleşen kentsel dönüşüm projelerine toplumun nasıl bir tavır aldığını tespit etmektir.  Çalışma kapsamında nitel araştırma yöntemine ait derinlemesine mülakat tekniğine başvurulmuştur. İstanbul, Eyüpsultan ilçesi, Alibeyköy Kentsel Dönüşüm Projesi’ne katılan 18 yaş ve üzeri, kentsel dönüşümden birinci derecede etkilenmiş 14 erkek 11 kadın olmak üzere toplam 25 katılımcı ile derinlemesine mülakat gerçekleştirilmiştir. Araştırmada kartopu örnekleme tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, çalışmaya katılan katılımcıların kentsel dönüşümü hem olumlu hem de olumsuz olarak değerlendirildiği, kentsel dönüşümün sosyal, fiziki imkanlara olanak sağladığı ancak zaman zaman rant kaynağı olduğuna dikkat çektikleri görülmüştür. Katılımcılar kentsel dönüşüm sonrası mahalle ve komşuluk ilişkilerinin önemli ölçüde azaldığını, ekonomik anlamda kentsel dönüşüm sürecinde zorluklar yaşadığını, kentsel dönüşümle ulaşım imkânlarının arttığını ancak kalabalık sitede yaşamanın aile ilişkilerini zayıflattığını belirtmiştir. Genel anlamda kentsel dönüşümün fiziki dayanıklılığı sağladığı ancak kalabalık yapıların sosyal, aile ve komşuluk ilişkilerine zarar verdiği tespit edilmiştir.